ارز دیجیتال و به‌طور خاص بیت‌کوین این‌بار نه به‌دلیل تازگی و جذابیت بلکه به‌دلیل مصرف برقی که دارد در سرفصل اخبار روز قرار گرفته است. چند ماهی است که استخراج ارز دیجیتال در ایران به‌دلیل ارزان بودن نرخ برق رواج بسیاری پیدا کرده است، اما هنوز نه قانونی در این زمینه وجود دارد و نه از سیاست‌های تعبیه شده برای آن خبری است. در تازه‌ترین خبرها متولیان و سیاست‌گذاران برق کشور اعلام کردند که تا سه‌ هفته آینده تعرفه برق تولید بیت‌کوین ابلاغ و تعیین‌تکلیف خواهد شد. در این راستا وزارت نیرو پیشنهاد خود برای تعرفه ارز دیجیتال را به هیات دولت ارائه کرده و هیات دولت هم این پیشنهاد را در کمیسیون‌های تخصصی بررسی می‌کند. بر این اساس، قرار است شرکت توانیر تا اوایل مردادماه دریافت رسمی تقاضای تولیدکنندگان ارز دیجیتال برای تخصیص برق را کلید بزند و این درخواست‌ها با مشخص شدن تعرفه‌ برق تولید ارز دیجیتال و بررسی ظرفیت‌های شبکه در نقطه مورد درخواست رسیدگی شود. در این میان روز گذشته انجمن بلاک چین ایران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد استخراج‌کنندگان رمزارزها برای عبور از پیک مصرف برق در روزهای گرم تابستان ماینرها را خاموش کردند.

در حالی که برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد در مکان‌هایی چون صرافی‌ها، ادارات، مساجد و مدارس دستگاه‌های ماینر نصب شده، پای واحدهای تولیدی نیز به این موضوع باز شده است. شاهد این ادعا صحبت‌های اخیر مدیرعامل برق منطقه‌ای استان البرز مبنی‌بر شناسایی ۳۰۰ تا ۵۰۰ واحد صنعتی و خصوصی است که از برق یارانه‌ای برای استخراج ارز دیجیتال استفاده می‌کنند. البته معاون طرح و برنامه وزارت صمت در واکنش به این آمار اعلام کرد استان البرز حدود ۳هزار واحد صنعتی دارد و با توجه به صحبت‌های این مقام مسوول باید یک‌ششم این واحدها مشغول استخراج بیت‌کوین باشند که به‌نظر می‌رسد این ارقام نادرست است و باید دقت عمل بیشتری در این خصوص انجام شود. براساس گزارش «شاتا»، سعید زرندی اعلام کرده که هنوز تصمیم نهایی برای بیت‌کوین اتخاذ نشده که این موضوع باعث شده است نتوان برخورد لازم را با واحدهای تولیدی که در این حوزه فعالیت دارند انجام داد؛ اظهاری که در واقع مهر تاییدی بر وجود واحدهای صنعتی است که ارز دیجیتال استخراج می‌کنند. ۳۰ خرداد امسال شرکت توانیر با صدور ابلاغیه‌ای، دستور قطع برق تولیدکنندگان ارز دیجیتال را صادر کرد. در این ابلاغیه عنوان شده بود که وزات نیرو و صنعت برق کشور که مشغول پایش مستمر میزان مصرف و تولید برق به‌منظور جلوگیری از بروز خاموشی‌ها در تابستان سال جاری هستند با پدیده‌ای جدید مواجه شده‌اند که می‌تواند به‌صورت غیرمجاز مصرف برق پیک را حتی تا ۲۰۰۰ مگاوات افزایش دهد و این به معنای ایجاد مشکل برای برق‌رسانی مطلوب در تابستان امسال است. این پدیده جدید استخراج بیت‌کوین بود. اما ماجرای ارز دیجیتال از کجا آغاز شد؟ استخراج ارز دیجیتال در ایران بیش از یک‌سال است آغاز شده و در حال حاضر بررسی‌ها نشان می‌دهد که خرید و فروش این ارز و دستگاه‌های استخراج‌کننده آن از جمله ماینرها به‌صورت آشکار در حال انجام است. اما نامشخص بودن سیاست‌ها و نگرش دولت درخصوص این موضوع منجر به ظهور برخی چالش‌ها شده است. بسیاری از ناظران و تحلیلگران معتقدند ایران به بهشت تولید ارز دیجیتال از جمله بیت‌کوین تبدیل شده، زیرا قیمت برق در کشور بسیار ارزان است و این موضوع باعث شده افراد زیادی از طیف‌های مختلف با خرید دستگاه‌های ماینر اقدام به استخراج بیت‌کوین کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مزارع، گلخانه‌ها، گاوداری‌ها و حتی واحدهای کارخانه‌ای که این روزها با رکود روبه‌رو شده‌اند به محل‌هایی برای استخراج ارز دیجیتال تبدیل شده‌اند. البته در ماه‌های گذشته هم بسیاری از افراد عادی پا به این میدان گذاشته‌‌اند و حتی در ادارات، مساجد و مدارس دستگاه‌های ماینر نصب کرده و ارز دیجیتال استخراج می‌کنند. علاوه بر ورود طیف‌های مختلف به دایره استخراج‌کنندگان بیت‌کوین، چند گزارش بین‌المللی هم نشان می‌دهد چینی‌ها و روس‌ها نیز برای استخراج ارز دیجیتال و بهره‌ گرفتن از قیمت پایین برق وارد میدان شده و در این حوزه در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بر اساس گزارشی که اتاق تهران به نقل از یکی از روزنامه‌های چینی منتشر کرده، از اواخر سال ۲۰۱۸، ایران به‌‌نقطه عطفی برای چینی‌ها تبدیل شده است. به‌دلیل قیمت پایین برق در این کشور روزانه شمار ماینرهای بیت‌کوین افزایش می‌یابد؛ چرا که هر کیلووات‌ ساعت برق در ایران با قیمت ناچیز ۰۰۶/ ۰ دلار به فروش می‌رسد. درحالی‌که هزینه برق ارائه شده در منطقه جنوب‌غربی چین معمولاً در طول فصل تابستان حدود ۱/ ۰ یوآن (۰۱۵/ ۰ دلار) در هر کیلووات ساعت می‌رسد و در فصل زمستان نیز تا ۰۴/ ۰ دلار در هر کیلووات ساعت افزایش می‌یابد. بنا بر گفته کارشناسان، استخراج هر واحد بیت‌کوین در ایران ۷۲ هزار کیلووات برق مصرف می‌کند، این در حالی است که در کشور ما به ازای هر کیلووات برق ۵۰۰ تومان یارانه تعلق می‌گیرد. با این حساب برای تولید هر واحد بیت‌کوین در ایران، حدود ۳۵ میلیون تومان یارانه دولتی مصرف می‌شود.

تعیین‌تکلیف بیت‌کوین

به اعتقاد بخشی از کارشناسان مالی در شرایطی که اقتصاد ایران با کاهش درآمدهای ارزی مواجه شده است ارز دیجیتال می‌تواند راه مناسبی برای افزایش درآمدهای ارزی باشد، کما اینکه برخی از کشورها همچون ونزوئلا در شرایط سخت تحریم‌های آمریکا بخشی از بدهی کشورشان را با ارز دیجیتال پرداخت کردند. در مقابل مسوولان وزارت نیرو این کار را غیرقانونی و آسیب‌رسان به سیستم و شبکه برق در کشور می‌دانند. همایون حائری، معاون امور برق و انرژی وزیر نیرو چندی پیش اعلام کرد که روند روبه‌رشد راه‌اندازی واحدهای استخراج ارز دیجیتال به‌گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس شاهد هستیم که بیت‌کوین استخراج می‌شود. او در سخنانش به این موضوع اشاره کرد که اگر رشد مصرف برق به‌دلیل استخراج ارز مجازی ادامه پیدا کند وزارت نیرو ناگزیر به ایجاد تعرفه صادراتی برق برای استخراج بیت‌کوین روی خواهد آورد. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات هم چند روز پیش در این‌باره گفت: اگر عده‌ای بخواهند از این برق بدون ضابطه استفاده کنند و با نرخ مصرف خانگی استخراج رمز ارز کنند و پول کلانی را هم به جیب بزنند مطلوب نیست، اما این واقعیت را هم نباید نادیده گرفت که بخش زیادی از شبکه برق کشور و منابع تولیدی ما در ساعات غیرپیک آزاد است و استخراج رمز ارز به نوعی صادرات ارز به‌صورت مجازی محسوب می‌شود، یعنی اینکه بدون سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی شبکه کلان انتقال برق، می‌توان با استفاده از استخراج رمز ارز این برق را به‌صورت مجازی صادر کرد. سیاست‌های دولت در خصوص این موضوع در حالی همچنان یک بام و دو هوا است که روز گذشته سخنگوی صنعت برق با بیان اینکه شرکت توانیر آماده دریافت رسمی تقاضای تولیدکنندگان ارز دیجیتال برای تخصیص برق است، گفت: این درخواست‌ها بررسی می‌شود و با مشخص شدن تعرفه برق تولید ارز دیجیتال و بررسی ظرفیت‌های شبکه در نقطه مورد درخواست رسیدگی می‌شود. به گفته مصطفی رجبی مشهدی، تا سه هفته آینده تکلیف نرخ تولید برق بیت‌کوین‌ روشن خواهد شد. او معتقد است برای تولید هر بیت‌کوین نیاز به ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق است که این میزان معادل مصرف یک واحد مسکونی که مصرفی متعارف (۳۰۰ کیلوات ساعت) در تهران دارد، در طول ۲۴ سال است. رجبی‌مشهدی در ادامه اظهارکرد: براساس برآوردهای صورت‌گرفته، میزان برق مصرفی ماینرها و به‌عبارت کلی‌تر تولیدکنندگان ارز دیجیتال کمتر از ۵۰۰ مگاوات است که البته اینها تخمین است و دقیقا میزان مصرف آنها مشخص نیست. او تصریح کرد: بعد از اینکه استخراج‌کنندگان به‌صورت رسمی و منطقی بتوانند درخواست خود را ارائه دهند و پروانه بگیرند و ما به صورت رسمی بتوانیم به آنها برق اختصاص دهیم، قطعا همه چیز روشن و شفاف خواهد شد. وی با بیان اینکه اثر فعالیت تولیدکنندگان ارز دیجیتال روی شبکه برق در ساعات پیک محسوس است، اظهار کرد: اینکه روز گذشته انجمن بلاک‌چین اطلاعیه‌ای صادر کرده و عنوان کردند که ماینرها را به صورت داوطلبانه در ساعات پیک مصرف برق خاموش می‌کنند، اقدامی شایسته است که نشان می‌دهد فعالان این صنعت، شرایط صنعت برق در تابستان را درک کرده‌اند. روز گذشته در حالی که مسوولان مدام بر تاثیر استخراج ارز دیجیتال بر مصرف برق و تامین برق کشور تاکید دارند، عده‌ای از استخراج‌کنندگان ارز دیجیتالی در قالب «انجمن بلاک‌چین ایران» در بیانیه‌ای اعلام کردند که استخراج‌کنندگان رمز‌ارزها برای عبور از پیک مصرف برق در روزهای گرم تابستان، ماینرها را خاموش کردند. بر اساس گزارش خبرگزاری تسنیم، در این بیانیه آمده است: «در روزهای اخیر روند مصرف برق به‌دلیل بالا رفتن دمای هوا و استفاده از دستگاه‌های سرمازا رو به فزونی گذاشته که امکان دارد هموطنان ساکن در مناطقی که دمای هوا در آنجا افزایش زیادی یافته را در تامین برق دچار چالش کند. در این میان گسترش ناکافی صنعت برق، عدم توسعه نیروگاه‌ها و اتلاف بالای انرژی در خطوط انتقال نیز مشکلات را افزون کرده است. بر این اساس، فعالان صنعت استخراج ارزهای دیجیتال با هدف کمک به عبور آسان از روزهای گرم سال و پیک مصرف برق اقدام به خاموش کردن ماینرهای خود کرده‌اند.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «اگرچه معتقدیم در اعلام سهم استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال در بالا بردن مصرف برق کشور و احتمال قطع برق به علت فعالیت آنها اغراق شده، اما با هدف جلوگیری از وارد آمدن کمترین فشار به هموطنان در فصل تابستان و در جهت همراهی با دولت و وزارت نیرو اعلام می‌کنیم که در ساعات اوج مصرف (از ساعت ۱۰ تا ۱۷) دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال خاموش می‌شود که این روند تا پایان روزهای گرم فصل تابستان ادامه می‌یابد. البته باید یادآور شد در هفته‌های اخیر فعالان صنعت استخراج ارزهای دیجیتال که در شرایط سخت تحریم تلاش دارند با استفاده از فناوری‌های جدید برای کشور ارزآوری داشته باشند، مورد هجمه‌های ناعادلانه و غیرمنصفانه قرار گرفته‌اند. گویا عده‌ای سعی دارند مقصری برای کمبود برق و ناتوانی در تامین پایدار انرژی در فصل تابستان پیدا کنند که امسال این قرعه به نام صنعت استخراج ارزهای دیجیتال افتاده است. امیدواریم با خاموش کردن دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال در ساعات پیک مصرف برق، هم به عبور از روزهای گرم سال کمک شده باشد و هم بهانه از کسانی که با فناوری‌های جدید بیگانه بوده و ماینرها را مقصر افزایش مصرف برق معرفی کرده‌اند، گرفته شود. همچنین صنعت نوپای استخراج ارزهای دیجیتال در کشور که امکان ارزآوری و تسهیل مبادلات مالی و تجاری خارجی در زمان تحریم‌های ظالمانه آمریکا را داراست، نیاز به حمایت دارد. نهادهای مسوول نیز لازم است که تعلل خود در صدور مجوز به فارم‌ها را کنار گذاشته و قوانین و مقررات لازم را سریع‌تر به تصویب برسانند تا زمینه گسترش این صنعت که کشور ما در آن به علت داشتن ذخایر عظیم انرژی، دارای مزیت نسبی است فراهم شود.»با این حال سیاست‌گذاران وزارت نیرو اعلام کردند که موضعی که در برابر استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال دارند این نیست که نباید متصل به شبکه برق شود و این مساله در ماموریت وزارت نیرو تعریف نشده است. به گفته آنان اکنون و به‌دلیل مشخص نشدن تعرفه برق تولید بیت‌کوین، استخراج کنندگان ارزهای دیجیتال برق مورد نیاز خود را از بخش‌هایی مانند بخش کشاورزی یا صنعتی دریافت می‌کنند که این امر خلاف است. به گفته متولیان استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال باید به‌صورت رسمی مراجعه کرده و براساس پروانه‌ای که برای آنها صادر خواهد شد برق مورد نیاز خود را اعلام کنند و براساس استانداردهای جهانی به شبکه وصل شوند و برق مصرف کنند.

منابع:

ویکی پدیا

روزنامه دنیای اقتصاد